جواد انصافی، کارگردان و نویسنده تئاتر، در گفتوگو با خبرگزاری حوزه با اشاره به وضعیت فعلی نمایشهای آیینی اظهار کرد: واقعیت این است که نمایشهای آیینی در کشور ما آنطور که باید مورد توجه قرار نمیگیرند و حتی مسئولان هم برخورد جدی و حمایتی با آنها ندارند. جشنوارههای آیین سنتی که در گذشته برگزار میشد، به مرور یا تعطیل شدند یا جایزهها و کمکهای مالی آنها قطع شد و به این ترتیب این حوزه با کمتوجهی جدی مواجه شده است.
وی افزود: این بیتوجهی در شرایطی اتفاق میافتد که فرهنگ بومی و دینی ما نقش بسیار مهم و ویژهای در نمایشهای آیینی دارد. آیینها و سنتهای ما، از نوروز و چهارشنبهسوری گرفته تا جشنهای تیرگان، مهرگان و سده، همگی حامل ارزشهای فرهنگی، دینی و انسانی هستند که میتوانند در قالب نمایش به مخاطب منتقل شوند.
انصافی درباره اهمیت این آیینها گفت: تمام این آیینها پشتوانه فکری و علمی دارند و به نوعی همبستگی و اتحاد مردم را تقویت میکنند. در حقیقت، هر یک از این جشنها و آیینها پیام خاص خود را دارد؛ پیامهایی مانند بخشش، مهرورزی، احترام به طبیعت و انسانی زیستن که اگر درست پرداخت شود، میتواند اثرات مثبت و سازندهای بر جامعه داشته باشد.
وی ادامه داد: ما اگر برنامههایی برای معرفی و بازآفرینی این آیینها در قالب نمایش ایجاد کنیم، قطعاً تأثیرات اجتماعی و فرهنگی بسیار مفیدی خواهد داشت. به عنوان مثال، کار من روی آیین نوروز با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شد و باعث شد که حتی نمایش ویژهای برای کودک و نوجوان نیز طراحی کنیم تا پیامهای نوروز به نسل جوان هم منتقل شود.
انصافی به تجربههای خود اشاره کرد و بیان کرد: پس از موفقیت نمایش نوروز، کارهای دیگری مانند چهارشنبهسوری و شب یلدا را نیز اجرا کردیم. هر کدام از این برنامهها بازتاب بسیار خوبی داشت و نشان داد که مردم نسبت به نمایشهای آیینی و سنتی علاقهمند هستند و استقبال میکنند. همین موضوع انگیزه ما برای ادامه فعالیتها در این حوزه شد.
وی افزود: کار روی تیرگان را نیز انجام دادیم و حتی کتاب آن منتشر شد. امیدوارم در فرصتی مناسب بتوانیم این آثار را روی صحنه ببریم و تأثیرات مثبت فرهنگی آنها را بیش از پیش شاهد باشیم. تجربهها نشان میدهد که مخاطب نسبت به بازنمایی آیینهای بومی واکنش بسیار مثبتی دارد و این امر اهمیت توجه به آنها را دوچندان میکند.
انصافی در پاسخ به پرسش درباره جایگاه مفاهیم فرهنگی، دینی و بومی در نمایشهای آیینی گفت: برای من تمام کارهای آیینی بر مبنای همین ارزشها ساخته میشود. ما آیینهای ملی و دینی را به شکل نمایش بازسازی میکنیم و این موضوع تأثیر عمیقی بر مخاطب دارد. وقتی مردم پیامها و ارزشهای این آیینها را از طریق نمایش دریافت میکنند، تجربهای متفاوت و ملموس پیدا میکنند.
وی درباره ضرورت حمایتهای دولتی و سازمانی تصریح کرد: شنیدهام که میراث فرهنگی قصد دارد جشنوارهای در رابطه با آیینها برگزار کند و این اتفاق میتواند نقطه عطفی برای نمایشهای آیینی باشد. در این مسیر، حمایت وزارت ارشاد هم اهمیت زیادی دارد. اگر این دو نهاد با هم همکاری کنند، قطعاً جشنوارهای مهم و اثرگذار شکل خواهد گرفت.
انصافی با تاکید بر اهمیت توجه به نسلهای جوان گفت: توجه به آیینهای بومی و دینی در قالب نمایش، به ویژه برای کودکان و نوجوانان، فرصتی است برای انتقال فرهنگ و هویت ملی. این آثار نه تنها جنبه سرگرمی دارند، بلکه میتوانند به آموزش و ترویج ارزشهای انسانی و دینی کمک کنند و ذهنیت نسل جدید را نسبت به هویت فرهنگی خود شکل دهند.
وی ادامه داد: امیدوارم با برنامهریزی درست، حمایت مسئولان و مشارکت فعال هنرمندان، نمایشهای آیینی جایگاه واقعی خود را پیدا کنند و بتوانیم همزمان با حفظ اصالت این آیینها، تجربههای نوین و جذاب نمایشی برای مخاطب ارائه دهیم. این مسیر نه تنها هنر ما را غنی میکند، بلکه به تقویت فرهنگ و هویت ملی نیز کمک خواهد کرد.
این پیشکسوت هنرهای آیینی در ادامه با اشاره به اهمیت پژوهش در حوزه نمایشهای آیینی اظهار کرد: برای هر آیین و جشن، مطالعه و تحقیق عمیق لازم است تا بتوانیم عناصر فرهنگی، دینی و نمادین آن را درست بازآفرینی کنیم. بدون این پشتوانه علمی، نمایشها صرفاً جنبه نمایشی خواهند داشت و تأثیرگذاری لازم را نخواهند داشت.
وی افزود: یکی از چالشهای ما کمبود نویسنده و کارگردان آشنا با آیینهای بومی است. بسیاری از آثار به شکل تقلیدی یا سطحی ساخته میشوند و از محتوای اصلی و پیامهای دینی و فرهنگی فاصله دارند. این موضوع باعث میشود که بخشی از ارزشهای این آیینها به مخاطب منتقل نشود.
انصافی درباره ظرفیت آموزش و تربیت نسل هنرمند جدید گفت: یکی از اهداف ما این است که نسل جدید هنرمندان، با شناخت کامل از آیینها و ارزشهای دینی و بومی، وارد این حوزه شوند. کارگاهها و کلاسهای آموزشی میتواند زمینهساز تولید آثار اصیل و تأثیرگذار شود و این کمک میکند که فرهنگ ما در نمایشهای آیینی زنده بماند.
وی همچنین به نقش فناوری و رسانههای نوین اشاره کرد و بیان کرد: امروزه با ابزارهای دیجیتال و رسانهای، میتوانیم آیینها و جشنها را به شکل جذابتر و گستردهتر به مخاطب ارائه کنیم. استفاده از فیلم، انیمیشن، واقعیت افزوده و سایر ابزارها میتواند تجربه تماشاگر را غنیتر کند و پیامهای فرهنگی و دینی را بهتر منتقل کند.
وی درباره نقش مخاطب در موفقیت نمایشهای آیینی گفت: مخاطب یکی از اصلیترین عناصر در نمایش است و بازخورد او میتواند مسیر تولید را تعیین کند. وقتی مردم استقبال میکنند، ما انگیزه بیشتری برای خلق آثار بعدی داریم و این تعامل باعث میشود که پیامهای فرهنگی و دینی به شکل طبیعی در جامعه نهادینه شود.
انصافی افزود: همچنین لازم است که رسانهها و مطبوعات به این حوزه توجه ویژه داشته باشند. معرفی و تحلیل آثار آیینی میتواند سطح آگاهی عمومی را بالا ببرد و همزمان به هنرمندان انگیزه و اعتبار بیشتری بدهد. این موضوع به ویژه برای آیینهای کمتر شناختهشده و بومی اهمیت دارد که با حمایت رسانهای بهتر دیده شوند.
این کارگردان نمایش در پایان تاکید کرد: اعتقاد دارم که نمایشهای آیینی میتوانند پلی میان گذشته و حال باشند و ارزشهای دیرین فرهنگی و دینی ما را به نسلهای امروز منتقل کنند. اگر هم مسئولان و هم هنرمندان با نگاه علمی و خلاقانه وارد این حوزه شوند، این آثار میتوانند نه تنها سرگرمی، بلکه ابزار آموزش، هویتسازی و تقویت همبستگی اجتماعی باشند.
انتهای پیام
نظر شما